 |
| |
XV. Мордывый авылы зираты№ XV-1 Бибифәрхия Габдеррәхим кызына (Мифтахеддин Моратов җәмәгатенә) куелган таш. 1877 ел. Алгы ягында (уйма язулы):
2) минәш-шәйтанир-раҗим 3) йа вакыйфән бикабри мөтәфәккирән 4) би-әмри гадән мисликә бил-әмси тәсайир 5) мисли бу кабернең сахибе 6) мәрхүмә Бибифәрхия бинте 7) Габдеррәхим зәүҗәте Мифта- 8) -хеддин 43 йыл гомер 9) кичереп 1877 нче сәнә Уң ягында:
2) -дан дарел-бәкайә рихләт 3) кылып ошбу мәкамдә 4) мәдфүн улынды һәркем 5) йазылмышлардин укыды 6) ирсә мәрхүмәи мәзкүрә 7) рухына берәр фатиха у- 8) -кып догаи хәйер кыйлмакла- Арткы ягында:
2) идәче угылы Бәһаведдин 3) бине Мифтахеддин 4) Моратов* Үлчәмнәре: 78 х 38 х 28 * Моратовлар — алпавыт Тәфкилевләр нәселенә кияү буларак Мордывый авылында мирас буенча калган җир биләмәләре һәм крепостной крестьяннар хуҗалары. № XV-2 Бәһаведдин Мифтахеддин улы Моратов* һәм Гөлчәһрә Мөхәммәдшакир кызына куелган таш. 1903 ел. Алгы ягында: ярымай рәсеме
2) мән галәйһа фанә вә йабка 3) вәҗһи раббикә зөл-җәлал вә 4) вәл-икрам ошбу урында мәдфүн 5) йумартлык илә мәшһүр Бәһаведдин 6) бине Мифтахеддин Моратов 7) вафат 1903 сәнә аугуст 21 8) 48 йәшендә Сул ягында:
2) -ның олуг йул тара- 3) фында мәдфүн А- 4) -лабуга кальгасенең 5) мәрхүмә Гөл- 6) -чәһрә Мөхәммәдша- Арткы ягында:
2) синтәбер 4-ендә 19 3) йәшендә Аллаһы Тәгалә 4) иманын йулдаш 5) әйләсен амин Үлчәмнәре: 109 х 37 х 23 * Архив документларыннан Бәһаветдин Моратовның 1895 елда Татар Шаршадысы авылында яшәгәнлеге һәм анда шул елдан башлап чәй, шикәр һ.б. азык-төлек сата торган кибет тотканлыгы билгеле. Шулай ук ул 1900 елда Барҗы-Ятчә почта станциясенең хуҗасы да булган. № XV-3* Мөхәммәдгәрәй морза** Йосыф морза улы Алкинга*** куелган таш. 1838 ел. Алгы ягында (күпертмә язулы):
2) мең дә ике йөз илле бишенче 3) йылда маһы мөбарәк шәүвәлнең ун- 4) -бишенче йаумендә Мөхәммәдгәрәй 5) морза Йосыф морза угылы кырык 6) сикез йәшендә даре фәнадан даре бәкайә рихләт 7) кылды гарикъ рәхмәт улсын Сул ягында:
2) 1838 йылда 3) гыйнварның 7 нче 4) көн Мөхәммәдгәрәй морза 5) Йосыф морза угылы 6) Алкин Үлчәмнәре: 124 х 48 х 34 * Бу таш җиргә ауган. ** Мөхәммәтгәрәй морза — Тирсә алпавыты Йосыф Тәфкилевнең оныгы, ягъни Йосыфның кызы Суфиянең улы. *** Алкиннар — алпавыт Тәфкилевләр нәселенә кияү буларак, мирас буенча Мордывый авылында калган җир биләмәләре һәм крепостной татар крестьяннары хуҗалары. № XV-4 Гайшә Шәрәфеддин кызына (Ягькуб җәмәгатенә)* куелган таш. 1854 ел. Алгы ягында (күпертмә язулы):
2) лә иләһә иллә Аллаһы Мөхәммәд рәсүлуллаһ 3) нәгузе билләһи Тәгалә минәл-кабер фитән вә мин 4) әһәвәлел-хәшәрә вә әншәрү әдхәна ли-җәннәт 5) йа Рахман әл-мәрхүмәт Гайшә бинте Шәрәфеддин 6) зәүҗәти Йагъкуб дарел-фәнадан дарел-бәкайа 7) интикаль әйләде 31 йәш гомер кичереп 8) 1854 йылда синтәбер 3 көнендә мәдфүн 9) улды габидә вә салиха иде Аллаһүммә әгъфәрә лина 10) вә лиҗәйгъ мөслимин амин фатиха Уң ягында:
Сул ягында: йа вакыйфән**
2) күнтү мисликә гадән тәсайири мисли Үлчәмнәре: 93 х 52 х 11 * Гайшә бикә — эре җирбиләүче һәм крепостной татар крестьяннары хуҗасы алпавыт Ягькуб Юнысовның җәмәгате. ** штамп рәвешендә. № XV-5 Гомәр мирза Сөләйман улы [Еникиевка]* куелган таш. 1909 ел. Алгы ягында (уйма язулы):
2) лә иләһә иллә Аллаһы Мөхәммәд рәсүлулла 3) хаҗел-хәрәмәйн әш-шәрифәйн рәхмәтле 4) мирза Гомәр Сөләйман угылы 5) дарел-бәкайә күчде 56 йәшендә 6) рәхимәһе Аллаһы Тәгалә рәхмәтән васыйгатән 7) һиҗрәтнең 1327 миладның 1909 нчы йылында 12 нче нуябердә Арткы ягында:
2) көлли нәфсин заикател-мәүт 3) кәрәм әйләп дога илән идеңез йад 4) тасдыйкълән кыйлыңыз рухымны шад 5) бу кабер халене сагышлайасыз 6) безгә Коръән укып багышлайасыз 7) безем Коръән укырга халемез йук 8) хәйер-ихсан кыйлырга малымыз йук Үлчәмнәре: 138 х 41 х 24 * Бу ташның фоторәсеме беренче мәртәбә «Гасырлар авазы» (2002. — № 3/4) журналының 74 битендә басылды. Аннан соң «Әгерҗем — йөрәк җырым» (Казан, 2004) китабының 76 битендә дә бирелде. Гомәр мирза офицер дәрәҗәсендә, Ташкент һәм Бохара якларында күп еллар хәрби хезмәттә булган. Мордывый янында яшәгән Хәдичә бикәгә никахланган. Аның үзе хакында, Иж-Бубый мәдрәсәсе файдасына бик күп мәйдандагы җирләрен сатуы һәм вәкыф итүе, шулай ук вафат булгач җеназасында Бубый мәдрәсәсенең бөтен мөгаллимнәре һәм шәкертләре катнашуы турында Габдулла Бубый язып калдырган истәлекләр кызыклы. Бу хакта тулырак «Бертуган Бубыйлар һәм Иж-Бубый мәдрәсәсе» китабының (Казан, 1999) 44-46 битләреннән укырга мөмкин. ** туграсыман. № XV-6 Мирсәед Ягъкуб улы Юнысовка* куелган таш. 1881 ел. Алгы ягында:
2) лә иләһә иллә Аллаһы Мөхәммәд рәсүлуллаһ 3) миладның 1881 нче йылында 4) 19 нчы фибралда 41 йәштә дарел-бәкайә 5) күчде рәхмәтле Мирсәед Йагкуб 6) угылы Йунысов таййәбә Аллаһы сираһ 7) вә җәгаләл-җәннәти мисваһ Арткы ягында:
2) кәрәм әйләп дога илән идеңез йад 3) тәсдыйкълән кыйлыңыз рухымны шад 4) бу кабер халене сагышлайасыз 5) безгә Коръән укып багышлайасыз 6) безем Коръән укырга халемез йук 7) хәйер-ихсан кыйлырга малымыз йук** * 1873 елгы архив мәгълүматларыннан күренүенчә, эре җирбиләүче морза (дворянин) Мирсәет Юнысовның ул вакытта чәчүлек, печәнлек, урман һ.б. җир биләмәләренең гомуми мәйданы 784 дисәтинә булган. М.Юнысов Вятка губернасының земство идарәсендә әгъза булган. ** Бу таштагы әлеге шигъри юлларны М.Әхмәтҗанов «Казан утлары» журналында (1994. — № 3) «Кулъязма китапларда кече жанрлар» мәкаләсендә (176 биттә) һәм «Татар кулъязма китабы» (2000) исемле хезмәтендә (114 биттә) бастырган иде. № XV-7 Хәбибҗамал Габделвахид кызына куелган таш. 1902 ел. Алгы ягында (уйма язулы):
2) лә иләһә иллә Аллаһы Мөхәммәд рәсүлуллаһ 3) таййәб Аллаһы 4) сираһ вә җәгаләл-җәннәти мисваһ 5) мөтәваффа Хәбибҗәмал 6) бинте Габделвахид 7) әл-мәрхүм 1902 сәнә 8) ... Аллаһ 9) рәхмәт әйләсен Үлчәмнәре: 100 х 33 х 12 Әгерҗе төбәгенең ташъязма истәлекләре - Эчтәлек
|
