 |
| |
XI. Кодаш авылы зираты№ XI-1 Миңлегали Габделгаффар улына куелган таш. 1858 ел. Алгы ягында (уйма язулы):
2) рабби лә тәдәррәни фәрде әнтә 3) хәйрел-варисин әл-мәдфүн 4) Миңлегали Габделгаффар угылы 5) 1858 сәнәдә вафат улды 6) иннә лилләһи вә иннә иләйһи раҗигун Үлчәмнәре: 65 х 32 х 12 № XI-2 Бибихәдичә мулла Фазлыйәхмәт кызына (Габдрахман мулланың җәмәгатенә) куелган таш. 1872 ел. Алгы ягында (күпертмә язулы):
2) зәүҗәте мулла Габдрахман 3) бинте мулла Фазлыйәхмәт Арткы ягында:
2)... 3) 1872 Үлчәмнәре: 45 х 38 х 9 № XI-3* Кемгә куелганы билгесез таш. Алгы ягында (күпертмә язулы):
2) -ел-фәнадан дарел-бәкайа 3) рихләт кыйлды Арткы ягында:
2)... Үлчәмнәре: 68 х 43 х 9 * XIX йөзнең соңгы чирегендә куелган таш. № XI-4 Кемгә куелганы билгесез таш. Дүрт кыры «үрмә» бизәкле, «иңбаш»лы, ай-йолдыз рәсеме төшерелгән язусыз, XIX гасыр ахыры—XX гасыр башына нисбәтле таш. Янәшәсендә аскуймасы да бар. Үлчәмнәре: 96 х 31 х 27 № XI-5 Бәһаведдин Мөхәммәдрәхим улына куелган таш. 1905 ел. Алгы ягында (уйма язулы):
2) вә җәгаләл-җәннәти 3) мисваһ Бәһаведдин бине 4) Мөхәммәдрәхим 1905 сәнә Үлчәмнәре: 55 х 45 х 7 № XI-6* Балтач исемле кешегә куелган таш. XVII гасыр ахыры. Борынгы кабер ташларын өйрәнгән галим Марсель Әхмәтҗанов 1983 елда басылган бер мәкаләсендә** Кодаш авылындагы XVII гасыр ахырына караган бер ташны телгә алган. Мәкаләдә әлеге ташта Балтач дигән кеше исеме булганлыгы язылган. Мәкаләнең бу ташка бәйле өлешен үзгәртмичә күчерәбез: «Название городов и сел в татарских эпиграфических текстах встречаются весьма редко... «Ала... каласында» — «в городе Ела...» (с. Кудашево). Памятник разбит в нескольких местах, вследствие сего пострадал и текст подписи. Учитывая то, что место находки памятника находится недалеко от г. Елабуги (около 80 км), можно предполагать, что на памятнике было высечено название г.Елабуги» (77 бит). 2000 елгы экспедициябездә без бу ташны күрә алмадык. Сорашкалап карасак та, белүче булмады. Марсель абый да аның үзе күргәндә (1977 елда) ватылып беткәнлеген һәм авылга якын бер җирдәге посадка буенда булганлыгын әйтте. М.Әхмәтҗанов 1977 елның 22 июнендә бу таштан үзе күчереп алган текстны һәм аның фоторәсемен әлеге җыентыкка кертү өчен безгә бирде. Ташның сакланып калган язулары түбәндәгечә булган (күпертмә язулы):
2) ...у......да ...с Балтач өчен ирәнләрдин дога өмид берлә билке куйды атасы Ала 3) ... каласында ...ырак [туфрак] басты күрәрмен дөнйаны вәйран бары бакый ирмәс һәмишә йук карары Фотода күренгән язу элементларыннан без андагы кеше исемен (2 нче юлда) «Балтачка» (ягъни Балтач исемле кешегә) дип укыйбыз. Ә М.Әхмәтҗанов өченче юлда «...ырак» (туфрак) дип укыган сүзне, хәреф-язу элементларына күрә «...арак» (...азак) дип уку дөресрәк дип саныйбыз. Ахрысы, ул сүз «карак» яисә «казак» булгандыр. Бу очракта Балтач исемле кешенең Алабуга каласында юлбасарлар кулыннан үтерелгән булуын фаразларга мөмкин. 1678 елгы халык исәбен алу материалларында Кодаш авылында Балтач исемендәге кешеләр бөтенләй теркәлмәгән. Әмма якын-тирә авылларда яшәүчеләрдән Балтач исемле берничә кеше булганлыгын ачыкладык. Алар: 1) Балтач Кыдралы улы — Кыдырлы авылында; 2) Балтач Колсары улы — Кыдырлы белән Кодаш авыллары тирәсендәге пүчинкәдә; 3) Балтач Бигән[әй] улы — Иске Кызылъярда яшәгән. Кодаш авылы янындагы әлеге кабер ташы иясе шушы кешеләрнең берәрсе булгандыр дип фаразларга мөмкин. Бу ташның калдыкларын табып яисә аның турында мәгълүмат булмасмы дип, 2007 елның 27 маенда Кодаш авылына тагын бер бардык. Авылның өлкән кешеләреннән Мөхәммәтдин абый Сәләхиев (1925 елда туган) белән бергәләп таш булган кабер урынын карадык. Авыл зираты яныннан көньяк-көнбатыш тарафка сузылган, Бөек Ватан сугышыннан соң утыртылган каен посадкасы буенча бер чакрым чамасы киткәч, каенлыкка уң яктан перпендикуляр рәвештә яшь наратлык килеп тоташа. Мөхәммәтдин ага каенлыктан нарат посадкасына таба 100 метр чамасы арадагы, бераз гына калкурак җирне күрсәтеп, ул кабер шушы урында иде диде. Элек ул буралап алынган һәм ташы шуның эчендә басып тора иде дип искә алды. Ул ялгыз кабер Кыдырлы авылыннан Кодашка килә торган элеккеге юл читендә булган. Элек аны «Әүлия кабере» дип йөрткәннәр. Якынча исәп белән моннан утыз еллап элек ватылган таш кисәкләре шушындагы каеннар янына чыгарып куелган булган. Кызганычка каршы, эзләп-эзләп карасак та, ул ташның калдыкларын таба алмадык. Кая киткәннәрдер — моңа җавап табылмады. * Бу таш сакланмаган. ** Ахметзянов М. О лексике татарских эпитафий XVII—XVIII вв. // Историко-лингви-стический анализ старописьменных памятников. — Казань: Казанский филиал АН СССР, 1983. - С.75- 83. Әгерҗе төбәгенең ташъязма истәлекләре - Эчтәлек
|
